Wat is intimiteit? Kan intimiteit bestaan tussen vreemden?
En hoe kun je door intimiteit ‘te oefenen’ dichter bij jezelf en anderen komen?
Dit is deel 1 in de serie over INTIMITEIT: Je Ogen.
Twee stoelen tegenover elkaar.
Een stuk tape om de ruimte af te schermen van de rest van het lokaal.
Twee gespannen leerlingen zitten over elkaar om het spannendste te doen wat er is als je een puber bent: elkaar aankijken.
Twee minuten is écht lang. Bijna een eeuwigheid. Zéker als je zestien bent.
Heb je wel eens iemand in de ogen aangekeken? En écht gekeken?
Langer dan de gebruikelijke paar seconden?
Andere Wereld
Alsof je over een drempel stapt en je je opeens in een andere ruimte bevindt.. Je komt zó dichtbij als je in iemands ogen kijkt. Zó dichtbij komen we bijna nooit (meer), zeker niet sinds onze ogen vaker en vaker verzinken in schermen en we steeds minder vaak echt aanwezig lijken te zijn.
Wat er kán gebeuren: Ongemak. Onzekerheid. Spanning. Nieuwsgierigheid. Begrip. Stilte. Liefde. Angst…? Vaak kijken we snel weg. Het is té ongemakkelijk.
Als kersverse kunst docent wilde ik mijn leerlingen het kunstwerk ‘The Artist is Present’ van dichtbij laten ervaren, met hun eigen lichaam. Wat doet oogcontact met je, met je emoties, met je gedachten?
De performance kunstenaar Marina Abramovich zat dagen achtereen en urenlang tegenover volslagen onbekenden en keek hen niet alleen aan, maar zág hen ook. Alsof ze direct hun ziel aankeek, en die omarmde met haar volledig en compassievolle Dasein, haar aandachtvolle aanwezigheid.
Zo ontstond een vorm van intimiteit tussen vreemden.
Bij intimiteit denken we vaak aan seksuele intimiteit – de nabijheid tussen geliefden. Nabijheid die voorbestemd is voor de bedroom. En voor twee mensen- alleen. Van Dale heeft het over ‘vertrouwelijkheid’ – en vervolgens zonder een witregel over te slaan over ongewenste intimiteiten.
"Intimiteit voor mij, is die ruimte gedeeld tussen mensen, waar geborgenheid en vertrouwen heerst."
Angst voor nabijheid
Alsof de negatieve betekenis van het woord bijna relevanter geworden is. Van Dale legt het uit als ‘Handtastelijkheden van mannen tegenover vrouwen’. Nooit andersom? Het lijkt wel alsof er een algemene angst voor nabijheid is ontstaan, voor die ruimte om elkaar in vertrouwen te ontmoeten. Zonder dat er iets moet of hoeft.
Mijn leerlingen vinden het erg moeilijk, dit experiment. Het grote ongemak is in veel geval té groot en leidt tot lachen, gniffelen en vooral lángs elkaar heen kijken. Of ze kijken wel, maar schakelen uit – ik zie glazige ogen, ze zijn niet meer écht aanwezig in het hier en nu.
Een enkele keer durven de leerlingen wél de ontmoeting aan te gaan.Dan ontstaat er een stilte in de klas, een rust, een soort fascinatie … Magie? Verbinding ?
Intimiteit voor mij, is die ruimte gedeeld tussen mensen, waar geborgenheid en vertrouwen heerst. Waar alles kan maar niets hoeft te zijn. Waar je je harnas aflegt – en elkaar ontmoet zonder de ideeën over de ander, de vooroordelen die kleven aan iemands ‘uiterlijk’. Intimiteit zoals ik die voorsta in alle sessies die ik geef.
Deze intimiteit ‘ontstaat’ er ook als je, met een open hart, iemand écht in de ogen kijkt. Iemands leeftijd, geslacht, etnische of religieuze achtergrond worden in één klap onzichtbaar. En je ziet ‘slechts’ jouw medemens, of medeziel.
Je ziet of voelt onze gedeelde menselijkheid, onze gedeelde kwetsbaarheid. Een ontmoeting die helend kan zijn. Onze ogen zijn een soort spiegel; als je in openheid en compassie iemand anders ontmoet, ontmoet je ook jezelf.
Foto’s: Dank aan mijn lieve vrienden die me hun ogen uitleenden voor dit verhaal.
KIJKMEDITATIE
Deze oefening kun je doen met een geliefd persoon in je leven of met jezelf. Neem dan een spiegel, zodat je jezelf kunt aankijken.
- Zorg voor een comfortabele zithouding, die je even (10-15 minuten) kunt aanhouden. Als je met een partner oefent, zit dan op een afstand van elkaar die voor jullie beide goed voelt.
- Sluit je ogen en haal diep adem. Na een paar diepe ademhalingen, voel je de rust in je lichaam en in je hoofd toenemen. Je kunt bij jezelf inchecken hoe je er bij zit. Probeer dit alleen waar te nemen, zonder oordeel.
- Op het moment dat je er aan toe bent, open jij je ogen. Kijk naar je partner of jezelf in de spiegel. Blijf rustig ademen terwijl je je partner aankijkt. Het kan zijn dat de ander de ogen nog dicht heeft. In dit geval kun je je blijven concentreren op de sensaties in je eigen lichaam.
- Als jullie elkaar aankijken, probeer dan alleen maar te kijken. Zonder iets te moeten of te verlangen of iets ’te doen’. Er is geen goed of fout. Wel kun je waarnemen wat je voelt en misschien ook welke gedachten er langs komen.
- Als het te veel wordt, dan doe je heel even je ogen dicht – totdat je weer ruimte voelt om je ogen open te doen. Blijf bij het gevoel in jouw lichaam, laat alles gewoon zijn – ook als de intimiteit misschien ongemakkelijk of kwetsbaar voelt.
- Merk je dat je uitschakelt? Keer dan weer terug naar je ademhaling, en probeer opnieuw het oogcontact aan te gaan. Het is niet erg als dit in het begin niet lukt. Neem dit dan waar, zonder het te veroordelen.
- Als de meditatie voor jullie afgerond voelt, kun je de oefening sluiten. Bijvoorbeeld door je handen voor je hart te vouwen en een kleine hoofdknik te maken naar elkaar.
- Daarna kun je uitwisselen hoe je de oefening hebt ervaren.
***